Uyanış kitabının yazarı Kate Chopin, kadın ağırlıklı bir ailede büyüdü. Bağımsız ve kendi kendine yeterli olmaya teşvik edildi. Eşinin genç yaşta yaşamını yitirmesinin ardından yazmaya başladı. Bir kısa öykü yazarı olarak, Maupassant'a derinden hayranlık duydu. Bu yüzden üslup ve başarı açısından onunla karşılaştırabiliriz. Eserin başlıca önemi; edebiyat tarihindeki yerinden kaynaklanmaktadır. Uyanış, yayınlanmasının üzerinden 120 yıldan fazla bir süre geçmesine rağmen geçerliliğini hala koruyan, kimlik ve öz-bilinç üzerine yazılmış büyük bir feminist romandır.

1899'da yayınlanan roman, Anna Karenina ve Madame Bovary ile birlikte feminist edebiyatın öncülerinden biri olarak yerini almıştır. Romandaki ana temalardan biri, kendi kendine sahip olmaktır. Bedensel özerklik olarak da adlandırılan kendi kendine sahip olma, 19. yüzyıl feminizminin temel ilkelerinden biriydi. Bir kadının kendi bedeni ve kimliği üzerinde kontrol sahibi olma hakkını ifade eder. Birinci dalga feministler, kadınların özgürlüklerini ancak diğer insanların -erkeklerin- kendi bedenleri üzerinde kontrol sahibi olmalarına izin vermeyerek kazanabileceklerini savundu. Özellikle, bir kadının kocasıyla cinsel ilişkiyi reddetme hakkına odaklandılar. 

Uyanış'ın kahramanı, bu tür bir bedensel özerkliği özlüyor. Uyanış, Edna Pontellier'in kendini varoluşunu anlaması uğrunda verdiği mücadelenin hikayesidir. Sanayi Devrimi'nin ve feminist hareketin ortaya çıkmaya başladığı bir zamanda geçen eserdeki ses ve izolasyon, tatminsizlik, can sıkıntısı ve isyan konuları geçmişe değil bugüne ait gibi hepimize tanıdık.

''Solgun bir ışık doğuyordu içinde; bir yolu hem aydınlatan hem yasaklayan bir ışık...!''

Uyanış - Kate Chopin

Uyanış hikayesi

Hikaye yeterince basit: Edna Pontellier zengin, seçkin bir kadın. Ancak eş ve anne rolünden memnun değil ama nedenini açıklayamıyor. Grand Isle'da tatildeyken, bir piyanistin müziği ve genç bir adamın arkadaşlığı onda bir şeyler uyandırıyor. Bir kadın için risk, varlığının ataerkil tanımlarından sıyrıldığında radikal bir özgürlükle karşı karşıya kalmasıdır. Edna'nın mistik deneyimi tamamıyla budur ve bütünlüğü yansıtır. Bu deneyim son derece fiziksel, hatta şehvetlidir. Üstelik bunu tecrübe ederek, ruhunun yanı sıra bedeninin gücünün de açığa çıktığını görür. Çünkü fiziksel, cinsel, sosyal ve ruhsal uyanışları bir arada gerçekleşir.

İlk olarak Edna, kocasının onu üzerinde kontrol sahibi olduğu bir mülk olarak gördüğünü fark eder. Leonce ve Robert'ın davranışları arasında, evliliğini sorgulamasına neden olan belirgin bir zıtlık vardır. Leonce, erkek arkadaşlarıyla dışarıda olmayı tercih eden bir eştir. Edna ve çocuklara yalnızca kendisi uygun olduğunda ilgi gösterir. Ancak eve geç geldiğinde Edna'nın tüm dikkatini ona vermesini bekler. Öte yandan Robert ve Edna karşılıklı keyifli sohbetler yaparlar. Bu da Edna'ya birinin onu dinlemesinin nasıl bir şey olduğunu deneyimleme şansı verir. Robert ona özel biri gibi davrandığında, Leonce'nin davranışı daha da boğucu gelir. Daha sonra Robert Meksika'ya gider ve Edna'yı onunlayken sahip olduğu özgürlük duygusunun peşine düşmeye zorlar. Ancak Edna gitmez.

Edna, Robert'a aşık olup onu özlese de, kendi özerkliğini keşfetmeye yönelik hamlelerinin romantizmle ilgisi yoktur. Edna, resim yapmaya başladığı sırada Alcee Arobin gibi paryalarla sosyalleşir. Alcee, ona aşk ve arzu arasındaki farkı öğrettiği için Edna'da ikinci bir uyanış yaratır. İlk öpüştüklerinde, Edna kendi uyarılışının farkına varır. Ancak yine de hissettikleriyle aşkın hiçbir ilgisi olmadığını anlar.

''Belki de ömür boyu hayallerle yaşayan bir budala olarak kalmaktansa, uyanmak daha iyidir. Acı çekecek olsak bile!''

Uyanış - Kate Chopin

Eserin analizi

Roman, New Orleans'ın zengin Creole kesimi için popüler bir yaz tatili yeri olan Grand Isle'da geçiyor. Üçüncü şahıs bakış açısından yazılmıştır. Anlatıcı sık sık Edna'ya olan sempatisini ve desteğini açıkça ortaya koyar. Edna, bağımsızlık ve kendini gerçekleştirme arayışına giriştiğinde, evli bir kadının kendi ihtiyaçlarını kocasının ve çocuklarının ihtiyaçları için alt üst etmesini gerektiren toplumun beklentileri ve gelenekleriyle çeliştiğini fark eder.

Edna uyanışı sırasında önce Grand Isle'daki Creole kadınlarının ifade tarzını öğrenir. Bu kadınlar özgürce konuşur ve duygularını açıkça paylaşırlar. Açık sözlülükleri başlangıçta Edna'yı şok eder, ancak kısa süre sonra bunu özgürleştirici bulur. Böylelikle duygularıyla ve cinselliğiyle korkusuzca doğrudan yüzleşebileceğini öğrenir. Creole arkadaşları ona kişinin kendi duyguları hakkında konuşmasının ve düşünmesinin sorun olmadığını gösterdiğinde, Edna duygularını kabul etmeye, adlandırmaya, tanımlamaya ve ifade etmeye başlar.

Edna ayrıca kendini sanat yoluyla ifade etmeyi de öğrenir. Müziğin duyguları ifade etme gücünün farkına varır. Resim yapmaya başlar. Edna'nın kendini ifade etme yeteneği arttıkça, yeni keşfettiği dilleri anlayacak insan sayısı azalır. Özellikle Robert'ın ilerleyen bölümlerde onu reddetmesinden sonra, Edna temel yalnızlığına kesin olarak ikna olur. Çünkü Robert'ın konuştuğu gelenek dili Edna için artık anlaşılmaz hale gelmiştir. Robert toplumsal geleneğin sınırlarını aşmayı reddettiğinde, Edna yalnızlığının derinliğini kabul eder.

''Geçmiş hiç yaşanmamış gibiydi; ciddiye almaya istekli olduğu hiçbir ders sunmuyordu ona. Gelecek ise asla adım atmaya yeltenmediği bir gizdi. Yalnızca bu anın bir anlamı vardı, yalnızca bu an onundu.''

Uyanış - Kate Chopin

Son söz

19. yüzyılda ideal kadınlık, evlilik ve annelik merkezliydi. Bununla birlikte, kadınlar daha fazla özerkliği savunarak bu ideallere direnmeye başladılar. Uyanış, Edna'nın artan özerklik arzusu nedeniyle on dokuzuncu yüzyıl kadınlarının karşı karşıya kaldıkları gelenek ve modernlik arasındaki bu gerilimi araştırıyor. Chopin'in temaları zamanın büyüyen feminist fikirleriyle örtüşse de, toplumun güçlü muhafazakar eğilimi Edna'nın anneliğe ve açık cinsel arzuya yönelik kararsızlığını müstehcen buldu.

Uyanışta kafesteki kuşlar, Edna'nın tuzağa düştüğünü hatta genel olarak Victoria dönemi kadınlarının tuzağa düştüğünü simgeler. Kuşlar gibi, kadın hareketleri de toplum tarafından sınırlıdır ve çevrelerindeki dünya ile iletişim kuramazlar. Romanın “kanatlı” kadınları kanatlarını sadece korunmak ve kalkan için kullanabilirler. Asla uçmak için kullanamazlar. Bununla birlikte kuş, Edna'nın kendisinin değil, genel olarak Viktorya dönemi kadınlığının bir sembolüyse, o zaman düşüşü, Edna'nın intiharıyla elde edilen geleneğin düşüşünü temsil eder.

Uyanış'taki deniz ise özgürlüğü ve kaçışı simgeler. Edna'nın ancak yalnızken ve kendi gücünü keşfettikten sonra göğüs gerebileceği uçsuz bucaksız bir enginlik. Edna sudayken evrenin derinliği ve bu derinlikte bir insan olarak kendi konumunu hatırlar. Suyun arınma çağrışımları onu yeniden doğuşun sembolü yapar. Bu nedenle deniz, Edna'nın uyanışının bir tür yeniden doğuş olduğu gerçeğini de hatırlatıyor. Tahmin ettiğiniz üzere eserin sonunda Edna bir denizde yaşamına son verir. Sonsuz potansiyele sahip bir alan, hem bir vaat hem de bir tehdit taşıyan boş ve kuşatıcı bir boşluğa dönüşür. Yüce uçsuz bucaksız deniz, bağımsızlığın gücünü, ihtişamını ve yalnızlık dehşetini temsil eder.

''Denizin hiç kesilmeyen sesi akıl çeler; fısıldayarak, gürleyerek, mırıldanarak bir başınalığın uçurumlarında büyülü bir gezintiye, derin düşüncelerin labirentinde kaybolmaya çağırır ruhu.''

Uyanış - Kate Chopin