Hüzün, gurur ve karmaşık duygular... Gelibolu gezisinin bana hissettirdiği ve gidip görmeden asla anlaşılmayacak, tarifi olmayan, ismi konulamayan duygular silsilesi... Yani etkilenmemek mümkün değil. Tüylerim diken diken, boğazım düğüm düğüm yani işte hislerimi tam anlamıyla anlatamadığım bir rota aslında. Zaman zaman gözyaşlarınıza hakim olamadan zaman zaman böyle bir kahramanlığın nasıl mümkün olabildiğine şaşırarak gezeceksiniz. Artık her Mart ayında Çanakkale aklınıza gelecek. Hatta her 18 Mart’ta farklı bir bakış açısıyla bakacaksınız. Umarım bu yazımda, bu duyguları size de geçirebilir ve hatta en yakın zamanda Çanakkale gezisi planlamanıza vesile olabilirim. Çünkü özellikle her Türk gencinin mutlaka bu mucizevi kahramanlığı görmesini istediğim, dilediğim bir turdan bahsedeceğim.

Bir milletin var olma mücadelesinin verildiği bu tarihi yarımadada savaşın izlerini iliklerinize kadar hissedeceksiniz. Ne kadar anlatsam yetmeyecek, gidip görmeden ne demek istediğimi asla istediğim ölçüde anlatamayacağım. 

Ama öncelikle...

Çanakale’de neler yaşandı? 

Bu geziyi planlamadan önce mutlaka bu sorunun cevabını bilmeniz gerekiyor. Özellikle Turgut Özakman ‘ın “Diriliş” eserini okumanızı şiddetle öneriyorum. Okuduktan sonra zaten bu geziyi planlamak için can atacaksınız.

“19 Şubat 1915 - 9 Ocak 1916 tarihleri arasında gerçekleşen Çanakkale Muharebeleri’nin en çarpıcı izlerinin görülebileceği “Gelibolu Tarihi Alanı” adeta bir Açık Hava Müzesi niteliğindedir.”

Kısaca özetlemek gerekirse de İlber Ortaylı şöyle diyor: “18 Mart, Nusrat Mayın Gemisi’nin tarihe geçtiği, Boğaz’ın başarıyla savunulduğu ve istila orduları genelkurmaylarının Çanakkale’nin 'geçilmez' olduğunu kabul ettikleri gündür.“ En önemlisi de Çanakkale Cephesi’nde verilen mücadele ve kazanılan zafer, Anadolu halkına umut vermiş ve bu umut ve kararlılık Kurtuluş Savaşı’nda da tarihe adımızı yazmamıza vesile olmuştur.

“Çanakkale Cephesi’nde kazanılan zafer ile birlikte, bir varoluş zinciri ortaya çıkarılmıştır. Burada kazanılan zafer, bir milletin var olma azmi ve gücünü doğurmuştur. “

Gelibolu Tarihi Milli Parkı Nerede?

Büyük bölümü Çanakkale’nin Eceabat ilçesi sınırlarında yer alıyor. Yani Çanakkale’nin Avrupa yakasında...

Gelibolu Tarihi Milli Alanı gezilecek yerler

1. Ertuğrul Tabyası 

Çanakkale Boğazı’nın girişini koruyan tabyalardan birisidir.

2. Yahya Çavuş Şehitliği ve Anıtı 

3. Seddülbahir Kalesi 

Çanakkale Boğazı’nın girişini savunmak amacıyla 1659 yılında inşa ettirilmiştir.

4. İlk Şehitler Anıtı 

İlk şehitlerimiz anısına dikilmiştir.

5. Çanakkale Şehitler Abidesi 

Çanakkale Savaşında şehit düşen tüm askerlerimizin anısına yapılan abide, mimarı Doğan Erginbaş’ın kendi ifadesiyle tüm coğrafyalardan gelen şehitlerimizin toplu bir şekilde göğe yükselişini temsil etmektedir.

Abidenin arka bölümünde de sembolik mezarlıklar yer almaktadır. Bu şehitlikte, isimleri tespit edilebilmiş 59.408 şehidimizin isimleri bulunmaktadır. 

6. Seyit Onbaşı Heykeli 

Seyit Onbaşı’nın kahramanlığını sembolize eden heykel, Rumeli Mecidiye Tabyası’nda bulunuyor. Çanakkale Savaşları’nda tam bu noktada, insanüstü bir güçle top mermilerini sırtlayarak top kundağına yerleştiren Seyit Onbaşı, Birleşik Krallık’a ait Ocean zırhlısını dümenden vurup kontrolden çıkmasına sebep olmuştur.

7. Namazgâh Tabyası 

Çanakkale Boğazı’nın en dar noktasında bulunan ilk ve en büyük tabyadır.

8. Kilitbahir Kalesi 

Gene Çanakkale Boğazı’nın en dar noktasından Avrupa yakasında bulunmaktadır. Özellikle boğaza girip çıkan gemilerin kontrolü sağlanmıştır.

9. Zığındere Nuri Yamut Anıtı 

Çok şiddetli çarpışmaların olduğu bu bölgede, hayatını kaybeden askerlerin bedenlerinden kalanlar, 1934-1936 yılları arasında Alçıtepe köyünde yerleşimin ve tarımsal faaliyetlerin yapıldığı noktalarda ortaya çıkmıştır. Zığındere’de Haziran sonu ve daha sonraki muharebelerde şehit düşen askerlerimize ait kemikler anıt içinde bulunan ve üzerinde “Şehitlik 1915” yazılı kaidenin altına gömülmüştür.  

10. Sargıyeri Şehitliği 

Aslında sahra hastanesi olarak işaretli olan bölge, 28 Haziran 1915 tarihinde ağır bombardıman altında kalmış. Bu nedenle bölgede bir çok şehit vermişiz. Burası gerçek şüheda kabristanlarından biridir.

11. Mareşal Fevzi Çakmak Anıtı 

12. Son Ok Anıtı 

“12 santimlik muhasara bataryası bu mevziden, düşmanı süngü hücumu ile attı ve Üçüncü Kirte Zaferi’ni sağladı.“

13. Soğanlıdere Şehitliği 

Burada savaş zamanı hastanelerde tedavi edilirken şehit olan askerlerimiz yatmaktadır.

14. Şahindere Şehitliği 

Gerçek şüheda kabristanlarından biridir.

15. Çanakkale Destanı Tanıtım Merkezi 

Tarihi alanı gezmeden önce burayı ziyaret etmeniz, güzel bir ön bilgi edinmenizi sağlayacaktır. Özellikle Çanakkale ruhuna katkıda bulunmak amacıyla, ileri simulasyon teknikleri kullanılarak, Çanakkale savaşlarının önemli anları gösteriliyor. 11 ayrı salonda üstelik birçok dilde, 60 dakikalık gösterimleri izleyebilmek için bilet almanız gerekiyor. 

16. Kocadere Hastane Şehitliği 

17. Ağadere Hastane Şehitliği 

18. Mehmetçiğe Derin Saygı Anıtı 

19. 57’nci Piyade Alayı Şehitliği 

Yabancı kuvvetlerin ilk çıkarma gününde, Arıburnu Cephesinde Anzak askerlerini geri püskürten Türk birliklerinden biridir. Ayrıca bu cephede Mustafa Kemal'in önderlik ve cesaretlilik vasfı ön plana çıkmıştır. İşte bu cephe Mustafa Kemal'in tarih sahnesine ilk çıktığı yerdir.

Mustafa Kemal Atatürk'ün “Ben size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum” sözüyle canlarını hiçe sayarak, savaşın seyrini değiştiren kahramanların birliğidir 57. alay. Öyle ki İngiliz Subay General Hamilton, bu mücadele karşısında “Gebe dağlar Türk doğurmakta devam ediyor” demiş.

20. Conkbayırı Atatürk Zafer Anıtı 

Conkbayırı Atatürk Zafer Anıtı, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Anafartalar Grup Komutanı Albay Mustafa Kemal’in 10 Ağustos 1915 tarihinde yönettiği Conbayırı Taarruzu anısına 1993 yılında yaptırılmıştır.

21. Büyük Anafarta Köy Şehitliği 

22. Bigalı Atatürk Evi ve Müzesi 

Bigalı köyünde Atatürk'ün misafir olarak kaldığı ev.

23. Akbaş Şehitliği ve Anıtı 

Savaşta Türk birliklerinin ana ikmal noktalarından biridir. Özellikle İstanbul’dan deniz yolu ile gelen malzemelerin karaya çıkarıldığı önemli bir konumdur.

24. Çimenlik Kalesi 

Boğazın Anadolu yakasındaki kaledir.

25. DUR YOLCU! yazısı

Bir yolcuya...

Dur yolcu! Bilmeden gelip bastığın,
Bu toprak, bir devrin battığı yerdir.
Eğil de kulak ver, bu sessiz yığın,
Bir vatan kalbinin attığı yerdir.

Bu ıssız, gölgesiz yolun sonunda,
Gördüğüm bu tümsek, Anadolu’nda,
İstiklal uğrunda, namus yolunda,
Can veren Mehmed’in yattığı yerdir.

Necmettin Halil Onan

26. Alçıtepe Bakı Terası

Güney Cephesindeki tüm çıkarma noktalarının gözlemlenebildiği bir tepedir. İşte 25 Nisan 1915 çıkarmasında bu tepenin zapt edilmesi planlanıyor. Ayrıca İngilizlerin ve Fransızların ilk gün hedefiydi.

26. Arıburnu Cephesi yürüyüş güzergahı

Arıburnu muharebe alanı, ecdadımızın büyük bir ölüm kalım savaşı verdiği ve dünyanın en iyi korunmuş savaş alanıdır. Bu yüzden bu alanda savaşın izlerini yakın perspektiften gözlemleme imkanı bulacaksınız. Bir de bu bölgede bulunan Arıburnu Yarları, 25 Nisan 1915'de Anzak askerlerinin gün doğmadan karaya asker çıkardıkları noktadır.

Yazdığım konumlar sadece bir günlük hızlı bir tur için görülebilecek konumlardır. Fakat en az üç gün ayırabilirseniz çok daha detaylı gezmek isterseniz buradan detaylı Gelibolu Tarihi alan rehberini indirebilirsiniz.

“Macera, ustaca tertiplenen bir kaçışla sona erdi.”

Fransız yazar Edmond Delage

Not: Yazıda kullandığım fotoğraflar ve bilgiler için https://catab.ktb.gov.tr/ ve https://www.kulturportali.gov.tr/ adreslerinden faydalandım.