Blokzincirler ve kripto paralar henüz kendini tam olarak kanıtlayabilmiş finans modelleri değildir. Yani altın ve dolar karşısında henüz güven arz eden bir fiat para sistemi yok. Aslında olmasını beklemek de haksızlık. Zira yüzyılları aşan geleneksel finansın, sadece 10 senelik bir geçmişe sahip olan Bitcoin (BTC) ve diğerlerine inanması, adapte olması şimdilik imkansız. Ama aslında bu yöntemler birçok açıdan geleneksel finans araçlarından daha sağlam. Verimlilik tartışılır ama tartışmasız bazı konular var.

Bitcoin devletsiz ve milletsizdir

Aslında herkesi heyecanlandıran kısım bu. Yani dünyanın hangi ülkesine giderseniz gidin Bitcoin evrensel bir paradır. Daha doğrusu öyle olması hayal ediliyor. Nitekim Türkiye'ye gelen bir turist size dolar ya da euro dışında bir para verse şüpheyle bakarsınız. Misal İsveç kronu... Ancak Bitcoin evrenseldir her yerde rahatlıkla alıcısı bulursunuz.

Üstelik devletlere tabi bir para da değildir. Hiçbir devlet mekanizması seçim öncesi Bitcoin basıp halkına dağıtamaz. Merkez bankaları bastıkları parayı ortaklarına hibe edemez. Hatta hiçbir işlem kayıtdışı olamayacağından hazinenin yapacağı her şey göz önünde olur. Yani BTC kişileri kurumlara karşı korur. Adil bir modeldir. Hatta öyle adildir ki finansal olarak kötü ile iyi arasında bile fark gözetmez.

Kişisel gizlilik ve basit kullanım

Kripto paralar, hem müşteriye hem de girişimciye mahremiyet sağlar. Vereceğiniz bilgilerin miktarına ve türüne siz karar verebilirsiniz. Yani kimlik avı hırsızlarına karşı tamamen güvende olursunuz. Ancak günümüzde güvenli işlem yapabilmek için bütün kişisel verimizi bankalarla ya da aracı kurumlarla paylaşmak zorundayız. Sonra ansızın bir haber... X markası veri hırsızlığına uğradı ve milyona yakın müşteri verilerini çaldırdı. Çoğu zaman önemsemiyoruz. Peki şöyle sorsam: İçinde paranız ve kredi kartlarınız olmasa bile cüzdanınızı çaldırmak çok ürkütücü değil mi? (Üstelik veri hırsızlığından finansal hesaplara erişim de mümkün.)

Kripto uluslararası ticaret için geniş bir alan açtı. Ağır ödeme işlem ücretleri ve diğer engeller genellikle denizaşırı işlemlerde söz konusudur. Sonuç olarak, işletmeler dijital para birimini kullanarak sınırlar arasında daha karlı ticaret yapabilirler. Mallarına yüksek fiyat vermeleri gerekmez ve aracı tarafları dahil etmeden veya istenmeyen gecikmelerle karşılaşmadan hızlı bir şekilde ödeme alabilirler. Sanırım en ilgi çekici kısmı da bu. Kişiden kişiye aracısız ve komisyonsuz para aktarımı...

Geri döndürülemez ödemeler

Kripto paralar aslında temelde dijital sözleşmelerdir. Bu sözleşmeye imza veren kimse artık kabul etmiş olur. Yaptığı işlemi de bu sosyal konsensusa yazar. Geri döndürülemez bir şekilde... (Teorik olarak mümkündür ve geçmişte örnekleri olmuştur. Ancak çok ciddi bit topluluk katılımı ile...) İşte bu sebeple günümüzde birçok işletmenin en büyük sıkıntılarından birisi ortadan kalkar. Ödeme iptali...

Ticaretin en küçüğünden en büyüğüne ortak bir sorun olan bu durum, basit usül ticarette bile işletme için kayıptır. Müşteri ürünü satın aldıktan sonra ödemeyi iptal ederse hem stok hem de iş gücü açısından kayıp yazar. (Bunun büyük ölçekli olanını düşünün.) Üstelik aracı kurumların tamamı bu durumlarda alıcıyı korur. Yani kötü niyetli olsa bile müşteri haklıdır. İşte bu durumlarda kripto varlıklar koruyucu olabilir. Çünkü yapılan işlem geri döndürülemezdir. Yine de müşteriler ödemeyi geri alabilir, ancak doğrudan sizinle iletişime geçmeleri gerekir.

BTC ve kripto varlıklar kusursuz mu?

Elbette hayır! Hatta verimlilik açısından mevcut modellerden kötüdür. İş maliyeti açısından pahalıdır. MEV, rug, pishing, dusting gibi siber müdahalelere açıktır. Henüz küçük bir kitledir. Başta Amerika olmak üzere devletlerin yaklaşımı tehlikelidir. (Zaten aslında devlet anlayışı, bu modelin yaratacağı dalgadan en çok etkilenecek olgudur.) Bütün bunların yanında bir fiat para olmadığı için -tamamen itibari bir para olan- BTC henüz aşırı volatildir. Yani çok hareketli bir rampadır. Yatırım aracı olarak risklidir. Bu dezavantajlar arttırılabilir.

Yani şu an BTC ve diğer kripto paralar Satoshi'nin hayal ettiği güce ve niteliğe sahip değildir. Ancak zaten çözmesi gereken birçok sorun mevcut ki teknoloji ile birlikte çözülecektir. (Tabii gelişen teknoloji ile birlikte gelen kuantum bilgisayarlar da kripto varlıkların sonu olabilir.) Bu haliyle bile mevcut finans sistemlerinden çok daha şeffaf, adil ve deflasyonisttir. Kim bilir; kripto varlıklar gelecekte daha güvenli, daha dağınık, daha statik ve daha verimli olursa belki de kahvenizi 5 Satoshi karşılığında içebilirsiniz. Siz de istemez miydiniz?