Bu yazıda, boşanma kararını çocuğa kim söylemeli? Ne zaman ve nasıl söylenmelidir? Çocukların bu konuya ilişkin sık sık sorduğu sorular neler? Bu yazıda bu gibi sorularının cevabını bulacaksınız. Serinin ilk bölümü ve ikinci bölümü buradan okuyabilirsiniz.

Boşanma kararı

Boşanma, her ne kadar iki eş arasındaki evlilik ilişkisinin sonlandırılması anlamına gelse de çocuklar da boşanmanın seyircisi değil, bir parçasıdır. Çünkü boşanma, çocuklarda karmaşık ve yoğun birçok duygunun aynı anda iç içe yaşanmasına neden olur. Üzüntü, kızgınlık, öfke, gücenme, kaygı, korku ve suçluluk bunlar arasında sayılmaktadır. Ayrılık, çocuğun gelişmekte olan güvenlik hissini zedeler. Ancak şu da hayati derecede önemlidir ki; sağlıksız, sevgisiz, gergin ve mutsuz bir aile ortamında yaşamanın yaratabileceği olumsuz etkiler, çoğu zaman boşanmanın getirebileceği etkilerden çok daha yıkıcı olur. Önemli olan çocuğa boşanmanın ne anlama geldiğini doğru anlatabilmektir. Boşanma sonrası hayatında olacak değişikliklere onu iyi hazırlamak gerekir. Anne-baba olarak daima yanında olunacağını hissettirmek olmazsa olmazdır.

Boşanma kararı nasıl söylenmelidir?

Kısa ve öz, samimi ve dürüst, somuta indirgeyerek, yaşına uygun, örnek, benzetme veya resimlerden yararlanmak faydalıdır. Özelllikle konuşma sırasında göz kontağı ve ten teması yoluyla destek önemlidir. Annesinin ve babasının ayrıldığı, ailelerinde bir takım değişiklikler olacağı söylenmelidir. Çocukların boşanma kararında herhangi bir rol oynamadığı ve bunu değiştiremeyecekleri anlatılmalıdır.  Boşanmada çocuğun suçu olmadığı bunun yetişkinlerin arasındaki problemlerden kaynaklandığı vurgulanmalıdır. Ailesinin onu daha önceden olduğu gibi seveceklerini boşanmanın sadece anne ve baba arasında olduğunu söylenmelidir.

Boşanma ile birlikte, çocukların hayatında nelerin değişeceği nelerin aynı kalacağı açıklanmalıdır. Çocuğun kiminle kalacağı, diğer ebeveynle ne zaman, ne sıklıkla ve hangi koşullarda görüşeceği net bir biçimde belirtilmelidir.  Belirsizlikler olabildiğince minimize edilerek netlik sağlanmaya çalışılmalıdır. Netlik ve düzen hayati derecede önemlidir. Kısaca çocuk boşanma sürecinde ailelerden karışık mesajlar alır. Bunu önlemek adına çocuğun bilmesi gerekenlerine yaş düzeylerine göre doğru olarak söylemek gerekir.

Çocuğa kim söylemeli?

Boşanma kararını tercihen anne ve baba birlikte açıklamalıdır. İki ebeveyn kararı beraber açıklarsa, çocuk kararı ve durumu daha rahat kabul edecektir. Özellikle bu kararı birlikte açıklamak çocuğun tamamen farklı iki değişik ve belki de birbiriyle çelişen hikaye duyma olasılığını da azaltacaktır.  Birden fazla çocuk varsa, tüm çocuklara aynı anda açıklama yapılmalıdır. Kardeşlerin varlığı şoku ve üzüntüyü hafifletir. Güven, destek ve ailenin devamlılığı hissini verir. Gerekirse büyük çocuklarla sonra daha detaylı olarak konuşulmalıdır. Ama haberi tüm kardeşler aynı anda duymalıdır.

Ne zaman söylenmeli?

Boşanma kararı kesin ve boşanma sonrası koşullar net olduğunda açıklanmalıdır. Ayrılmadan bir-iki hafta önce konuşmak; çocuklara alışmak, ebeveynleri ile konuşmak ve varsa ebeveynlerine sorularını sormak için yeterli bir zaman olarak tanımlanır. Çocuğun kendini güvende ve rahat hissettiği bir yerde, evde;  rahatça ve uzunca vakit geçirilebilecek bir zamanda konuşulmalıdır. Bu ilk konuşma sıkıştırılmış dar vakitlerde, çocuğa yabancı bir ortamda, yolda, arabada veya restoran gibi kalabalık ortamda yapılmamasında yarar vardır. Çocuğun,  haberi sindirmesi, sorularını sorması,  kendini güvende hissedebilmesi için zaman verilmelidir.

Anne ve babam niçin ayrılıyorlar?

Çocuğun yaşına ve gelişim düzeyine uygun bir şekilde boşanmanın nedenleri anlatılmalıdır. Bu soru da söylenecekler kadar söylenmeyecekler de önemlidir. Çocuğa bu ilk konuşma da çok fazla ayrıntı vermek kafasını karıştırır.  Konuşmaya başlarken keskin ifadelerden kaçınılmalıdır. Daha yuvarlak ve genel ifadeler kullanılmalıdır. Ayrılmanın nedeni anlatılırken diğer ebeveyni suçlayıcı sözlerden kaçınılmasında yarar vardır. Çocuğun taraf tutmasını sağlamaya yönelik çabalar sevdiği ve özdeşim kurduğu kişiye karşı düşmanca davranışlar içine girmesine neden olur.  Bütün bunlardan çocuktan gerçeklerin saklanması gerektiği anlamı çıkmaz. Çocuğa gerçekler mutlaka söylenmelidir. Ancak bunun zamanı konusunda aceleci davranılmamasında yarar vardır.

Neden annemle ya da babamla yaşayacağım?

Çocuğa hangi ebeveynde kalacağı gerekçeleriyle anlatılmalıdır.  Ancak burada da alkolizm, fiziksel ve cinsel istismar gibi durumlar hariç tutulmalı, böyle durumlarda çocuğun kalacağı ebeveynde güven içinde yaşayacağı ve kendisine her hangi bir zararın gelmeyeceği açıklanmalıdır. Çocuğun merak ettiği konuların biri de evden ayrılan ebeveynin nerede yaşayacağıdır. Çocuk evden ayrılan anne yada babasının evsiz ve açıkta kalacağı konusunda endişe duyar. Açık bir dille anne babanın nerede ve kiminle yaşayacağı çocuğa anlatılmalıdır. Evden ayrılan birey hakkında çocuğun duyduğu endişeler giderilmelidir.

Annemi ya da babamı göremeyecek miyim?

Özellikle okul öncesi dönem çocukları sıklıkla bir daha anne ya da babasını görüp görmeyeceği sorusunu sorar. Çocuğun anne ya da babasını ne sıklıkla göreceği eşlerin karşılıklı anlaşması ya da mahkeme kararı ile belirlenmektedir. Ancak ideal olan çocuğun istediği zaman anne ya da babasını görebileceği ortamı sağlamaktır. Özellikle çocuğa istediği zaman anne ya da babasını görebileceği söylenmelidir. Ayrılık sonrası en kısa zamanda çocuğun evden ayrılan anne ya da babasını hangi zaman göreceğini önceden mutlaka bilmelidir.

Bana ne olacak?

Boşanma sonrası çocuklar kendi gelecekleri konusunda endişeler yaşarlar. Hayatlarının bundan sonraki bölümünde neler olacaktır. Aynı okuluna devam edebilecek midir? Eski arkadaşları ile görüşebilecek midir? Aile büyükleri (dede, nine, teyze, hala, amca, dayı gibi) ile görüşmesi devam edecek midir? Çocuğun bu sorularına cevap verilmelidir. Özellikle eskiden yaşadığı evden ayrılması gerektiği durumlarda çocuk için ebeveyn ile olan ayrılma zorluğuna arkadaşları, öğretmenleri ve evinden ayrılığın getirdiği zorluklar eklenecektir. Evinden ayrılan çocuğun oyuncaklarını ve sevdiği ve bağlandığı bazı eşyalarını yanına almasına izin verilmelidir.